دکتر سعید ملایری

مطالعات مختلف نشان داده است که در کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلالات یادگیری، توانایی های ادراکی و شناختی بسیار متغییر است.بسیاری از عوامل، از جمله فیزیولوژی پایه ادراکی می تواند به تشخیص اختلالات یادگیری کمک کند. آزمونBioMARK ، نوعی آزمون نوروفیزیولوژیک است که در آن پاسخ شنوایی ساقه مغز (ABR) به محرک گفتاری /دا/ مورد بررسی قرار می گیرد. از این طریق امکان ارزیابی سریع و آبجکتیو بسیاری از اختلالات پردازش شنیداری قابل بررسی می باشد. مطالعات مختلف نشان داده است که مشکلات پردازش شنوایی در بسیاری از کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری مشاهده می شود.

تاکنون، ارزیابی های پردازش شنیداری شامل آزمون های رفتاری بودند که ماهیتی کاملا سابجکتیو دارند و به همین دلیل ممکن است از متغیرهای هایی نظیر توجه، حافظه، انگیزه، و یا حتی عدم آشنایی فرد با تکلیف مورد نظر در آزمون متاثر شوند. آزمون BioMARKبه عنوان یک ابزار تشخیصی مکمل، نوعی ارزیابی آبجکتیو و غیر تهاجمی محسوب می شود که از طریق آن می توان پردازش عصبی به صدا را به طور مستقیم مورد بررسی قرار داد.

انجام آزمونBioMARK به ویژه برای افراد مبتلا به اختلالات گفتار و زبان(خواندن، شنیدن، اوتیسم، نارساخوانی یا دیسکسی) اهمیت زیادی دارد. اندازه گیری های ساقه مغز با توانایی رمزگذاری اطلاعات زبانی ارتباط دارد و می تواند یک شاخص(مارکر) بیولوژیک برای بررسی عملکرد شنوایی در کودکان مبتلا به مشکلات یادگیری زبان باشد. در میان 5 تا 10 درصد از کودکانِ مبتلا به اختلالات یادگیری، حدود 30 درصد از آن ها دچار اختلال در پردازش اصواتِ ظریف هستند که این امر به نوبه خود می تواند باعث مشکلات خواندن گردد. در این حالت، امکان تشخیص منشاء اختلال یادگیری از طریق آزمون BioMARKفراهم می شود. به علاوه، مطالعات نشان داده است که انجام برنامه تربیت شنوایی در افراد مبتلا به اختلال در پردازش عصبی، نتایج بسیار مثبتی به همراه دارد.

آزمونBioMark را می توان درحالیکه فرد بیدار است و بدون حرکت در روی یک صندلی نشسته است و به یک فیلم کوتاه نگاه می کند، انجام داد. در این حالت، انجام آزمون حدود 20 تا 30 دقیقه طول می کشد. برای انجام آزمون لازم است که 3 الکترود روی سر گذاشته شود و صدا از طریق هدفون به گوش راست یا چپ ارائه گردد. قبل از انجام آزمون، پاسخ ساقه مغز با محرک کلیک مورد بررسی قرار می گیرد. سپس محرک /دا/ ارایه می گردد. در نهایت شاخص هایی نظیر زمان نهفتگی، شیب و دامنه ی طیف پاسخ با مقادیر هنجار مورد مقایسه و تحلیل قرار می گیرد.

در انسان، تحریک صوتی حلزون، به پتانسیل های کوچک اما قابل اندازه گیری الکتریکی تبدیل می شود. این شلیک عصبی در مسیر پردازش شنوایی باعث ایجاد نوعی نوسانات ولتاژی پایدار در حد نیم ثانیه می شود که تحت عنوان پتانسیل برانگیخته شنوایی(AEP) نامیده می شوند. با تحریک صوتی مداوم و کافی، این نوسانات به شکلِ موج زمان-ولتاژ قابل مشاهده است. با استفاده از قرار دادن الکترود بر روی پوست سر، تقویت پاسخ، انتخاب فیلتر مناسب و بازه زمانی پس از محرک، می توان فعالیت عصبی ناشی از عصب شنوایی را از طریق ساقه مغز و قشر مورد بررسی قرار داد.

با افزایش زمان نهفتگی، منشاء شلیک عصبی نیز در ناحیه مرکزی تر قرار می گیرد. زمان تاخیر اولیه (10 میلی ثانیه) تقریبا مربوط به ساقه مغز، ​​زمان تاخیر متوسط(80-10 میلی ثانیه) مربوط به تالاموس / قشر و زمان نهفتگی طولانی(+500-80 میلی ثانیه) مربوط به قشر شنوایی می باشد. زمان تاخیر اولیه که پاسخ ساقه مغز بر اساس آن پاسخ ABRشکل می گیرد، مربوط به شلیک عصبی بین پتانسیل گیرنده از پاسخ حلزونی و پاسخ های نوروژنیک ناشی از عصب شنوایی و ساختار پایینی مغز میانی است.

با کاهش شدت محرک، زمان نهفتگی موج به شکل سیستماتیک تا سطح آستانه شنوایی افزایش پیدا می کند و در پایین تر از سطح آستانه، قابل مشاهده نیست. اگر چه پاسخ ساقه مغز در سن 2 سالگی شبیه فرد بزرگسال می شود، اما برای این پاسخ می توان نوعی دوره زمانی رشد و تکامل قائل شدکه بر اساس آن می توان وضعیت شنوایی نوزادان را با استفاده از مقادیر هنجار متناسب با سن، مورد ارزیابی قرار داد. از این رو، آزمون ABR، نوعی آزمون دقیق و آبجکتیو برای ارزیابی آستانه شنوایی محسوب می شود که با استفاده از آن می توان وضعیت شنوایی افراد سخت آزمون(افرادی در آن ها امکان ارزیابی دقیق شنوایی از طریق آزمون های رفتاری وجود ندارد) را مورد بررسی قرار داد.

نیناکراوس،استاد دانشگاه نورث وسترن، روش آزمونیBioMARK را برای تشخیص اختلالات فیزیولوژیکی در پردازش شنوایی ابداع کرده است. تحقیقات ایشان، اطلاعات مفیدی درباره چگونگی رمزگذاری عصبی گفتار و موسیقی، انعطاف پذیری سیستم عصب شنوایی، چگونگی رمزگذاری این ویژگی ها در پاتولوژی های مختلف و نیز تاثیر سطوح مختلف تجربه بر پاسخ ساقه مغز به این محرکات ارایه می دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید بهوب سایت آزمایشگاه عصب شناسی در دانشگاه نورث وسترن مراجعه کنید.

در حال حاضر، مرکز تخصصی نیوشا تنها مرکز تخصصی ارزیابی و توانبخشی شنوایی در ایران است که آزمون BioMARK را به شکل بالینی انجام می دهد.