کودکانی که کم شنوا به دنیا می آیند میتوانند گفتار و زبان مادری را از طریق گوش دادن یاد بگیرند.یادگیری زبان و گفتار صرفا از طریق لبخوانی امکان پذیر نیست. در واقع این استفاده از باقیمانده شنوایی است که به رشد و توسعه ویژگیهای زبرزنجیری گفتار که انتقال دهنده معنی و مفهوم زبان هستند، کمک میکند.
لبخوانی عبارت است از درک گفتار از طریق نگاه کردن به لب ها و حرکت فک، زبان و دندانها. در لب خوانی حالات چهره و حالات بدنی نیز در انتقال معانی نقش دارند. اگر چه ممکن است کودکان کم شنوا بتوانند زبان را از طریق لب خوانی درک کنند، اما فراگیری کامل زبان از طریق لب خوانی صرف امکان پذیر نیست. تنها 33 درصد از آواهای گفتاری روی لب ها قابل مشاهده است. اگر گوینده هنگام صحبت کردن از حداقل حرکات لب استفاده کند، در این حالت فردی که به لب خوانی وابسته است، تقریبا هیچ گونه اطلاعاتی برای فهم موضوع به دست نمیآورد. در واقع تنها زمانی که مهارت شنوایی به لب خوانی اضافه شود، شنونده میتواند معنی کامل پیام را درک کند.
بسیاری از آواهای گفتاری روی لب مشابه یکدیگر به نظر می رسند. حرکت لب ها هنگام تولید همخوانهایی نظیر /م/، /پ/ و /ب/ یکسان است. به همین دلیل تشخیص کلماتی نظیر /مور/، /پور/ و /بور/ از یکدیگر به راحتی امکان پذیر نیست. آواهایی که در وسط دهان تولید میشوند( نظیر /ل/ و /ن/) نیز روی لبها مشابه به نظر میرسند. تنها تعداد کمی از آواها( مثل /ن/، /ه/ ، /س/، /ک/) قابل مشاهده و تمایز از یکدیگر هستند. معمولا هنگام صحبت، وضعیت قرارگیری زبان قابل مشاهده نیست. به همین دلیل واکههای نزدیک به هم به راحتی اشتباه میشوند. در هنگام لب خوانی، ویژگی واکداری/بی واکی در همخوان های زوج(مثل پ/ب، د/ت، ک/گ) نیز قابل مشاهده نیستند.
بیشتر همخوان های انتهایی نیز روی لبها قابل تشخیص نیستند. هنگاه صحبت کردن، به دلیل تولید پشت سر هم آواها(هم تولیدی)، لبخوانی دشوارتر میشود. بنابراین کودکانی که برای یادگیری زبان تنها به بینایی متکی هستند، خیلی سریع خسته و ناتوان میشوند. رفتار این کودکان در کلاس تغییر میکند و این امر روی پیشرفت درسی آنها تاثیر می گذارد.
نکته مهم این است که تنها با استفاده از حس شنوایی است که میتوان به تمامی ویژگیهای گفتار دسترسی پیدا کرد. با استفاده از لبخوانی نمیتوان ویژگیهای زبرزنجیری گفتار نظیر زیر و بمی، شدت، دیرش و ریتم را دریافت کرد. لبخوانی هیچ گونه اطلاعاتی در مورد ویژگی های نوایی (آهنگ و ریتم) گفتار فراهم نمی کند. این امر به نوبه خود باعث می شود تا کودک هنگام بیان یک گفته از تنفس مناسب برخوردار نباشد. ویژگی های نوایی مهمترین بخش هر زبان است، زیرا اطلاعاتی در مورد ساختار جمله منتقل میکند که وجود آنها برای درک معنی و مفهوم پیام الزامی است.
امروزه پیشرفت فناوری های شنوایی باعث شده تا تعداد زیادی از کودکان کم شنوا بتوانند از سمعک برای دستیابی به تمامی فرکانسهای گفتاری استفاده کنند و از طریق آن، گوش دادن و صحبت کردن را بیاموزند. کودکانی هم که از طریق سمعک دسترسی کامل به طیف گفتار نداشته باشند، می توانند با استفاده از کاشت حلزون و یک برنامه توانبخشی جامع، گفتار را از طریق گوش دادن یاد بگیرند.
موثرترین راه برای رشد گفتار کودکان، استفاده از شنوایی است. کودکان شنوا در سال های اول زندگی با گوش دادن به صدای مادر و بعدها با گوش دادن به صدای دیگران، نحوه برقرای ارتباط را یاد می گیرند. کودکان کم شنوا نیز در صورت استفاده از فناوری شنوایی مطلوب و درمان مناسب، میتوانند مراحل طبیعی رشد زبان را مشابه کودکان شنوا طی کنند.
نمونه ای از جلسات روش شنوایی - کلامی
روش شنوایی- کلامی بیشتر روی استفاده کودک از باقیمانده شنوایی تاکید میکند تا نشانههای بینایی الگوی لبها. در این روش، کودکان با یادگیری مهارت گوش دادن، مهارت های زبانی و چگونگی برقراری ارتباط موثر را فرا میگیرند. این فرآیند مزایای دو جانبه دارد : همزمان با بهبود درک شنیداری گفتار، تولید گفتار و قابلیت درک آن برای کودک کم شنوا افزایش مییابد.
کودکان کم شنوا در موقعیتهای ضعیف اکوستیکی، از لبخوانی برای درک بهتر گفتار استفاده میکنند. در این شرایط افراد با شنوایی طبیعی نیز از لب خوانی بهره میبرند. در وضعیتهای اکوستیکی نامناسب (مثل نویز زمینهای بالا، وجود محرکات رقابتی، گوش دادن به صدای ضبط شده) و جایی که کیفیت سیگنال اکوستیکی کاهش مییابد، گوش دادن دشوارتر میشود. هر چه شنونده از منبع صدا دورتر باشد، سیگنال شنوایی نامناسبتری دریافت می کند. در همه این موقعیتها لبخوانی مفید است. در مدرسه نیز نویز زمینه معمولا دردسر ساز است. استفاده از فناوری هایی مثل تقویت و پخش صدا ار طریق بلندگو و دستگاه افام به درک بهتر گفتار در این شرایط کمک میکند. در این موقعیت ها لبخوانی هم میتواند مفید باشد. در مجموع، بیشتر کودکان کم شنوا به لبخوانی نیاز دارند، ولی نه به عنوان وسیله اولیه برای یادگیری زبان.
منابع در آرشیو سایت موجود می باشد.
تهیه و تدوین: موسسه دانش بنیان نیوشا
آدرس مطب : تهران ،انتهای خیابان امام خمینی سپه غربی نرسیده به بزرگراه یادگار امام خمینی ،پلاک 1386
تلفن : 66845959 - 021
