دکتر سعید ملایری

نوروفیدبک چیست؟

در اصل نوعی بیوفیدبک است که با استفاده از ثبت امواج الکتریکی مغز و دادن بازخورد به فرد تلاش میکند که نوعی خود تنظیمی را به آزمودنی آموزش دهد. بازخورد به طور معمول از راه صدا یا تصویر به فرد ارائه میشود و از این طریق فرد متوجه میشود که آیا تغییر مناسبی را در فعالیت امواج مغزی خود ایجاد کرده است یا خیر.

نوروفیدبک چگونه مغز را تنظیم میکند؟

نوروفیدبک کارکرد مغز را به صورت امواج مغزی ترجمه کرده و سپس آن امواج را در قالب عناصر بازی کامپیوتری یا فیلم نشان میدهد. یک کودک AD/HD را در نظر بگیرید که در مقابل مانیتور یک کامپیوتر نشسته است و مشغول تماشای یک فیلم یا انجام یک بازی کامپیوتری است. تعدادی الکترود که روی سر قرار دارند و به گوشها متصل هستند امواج مغزی او را اندازه میگیرند. دستگاه این امواج مغزی را به شکلهای مخلف نشان میدهد. روی مانیتور مقابل درمانگر، امواج مغزی به شکل ستونهای رنگی دیده میشوند. هر ستون موج خاصی را نشان میدهد. مثلا رنگ بنفش موج تتا، زرد موج بتا2 و آبی موج SMR را نشان میدهند. در کودکان ADHD زیادتر بودن امواج تتا و بتا2 نسبت به حالت طبیعی، به ترتیب باعث حواسپرتی و اضطراب میگردد. از طرفی ضعف هماهنگی حسی حرکتی در این کودکان نشانه کاهش موج SMR است، بنابراین در درمان این کودکان امواج تتا و بتا2 را سرکوب و SMR را تقویت میکنند. در مانیتور مقابل کودک امواج تبدیل به سه قایق شدهاند که با هم مسابقه میدهند. یک قایق مخصوص تتا (رقیب)، یکی بتا2 (رقیب) و یکی SMR (خودی) است. کودک باید سعی کند قایق خود را برنده کند. اگر بتواند امواج تتا و بتا2 را کاهش داده و موج SMR را افزایش دهد، قایقش برنده میشود. کم کم که کودک به بازی ادامه میدهد مغز او بصورت ناهشیار می آموزد که چگونه این اتفاقات میافتند و این هنگام است که مغز عملکرد جدید را یاد میگیرد. اینگونه است که طی یک دوره آموزشی مغز یاد میگیرد که خودش را اصلاح و تنظیم کند.

کاربردهای درمانی نوروفیدبک:

بیشفعالی/کمبود توجه (AD/HD): بیش از هر زمان دیگری، برای درمان AD/HD از نوروفیدبک استفاده شده است. 85-80 درصد کودکان مبتلا به AD/HD به وسیله نوروفیدبک بهبودی مییابند.

اضطراب (Anxiety): بسیاری از متخصصان، بکارگیری نوروفیدبک به منظور درمان اضطراب را یکی از عمدهترین موارد و زمینههای استفاده از نوروفیدبک میدانند. اکثر آنها معتقدند اضطراب یکی از اولین مواردی بود که به نوروفیدبک پاسخ داد. نتایج پژوهشی نشان میدهد که در حدود 90-80 درصد از بیماران اضطرابی با این روش بهبود یافتهاند.

ناتوانی یادگیری (Learning Disability): این اختلالات در سنین دبستان شایع هستند. در درمان این اختلالات، نوروفیدبک تحول بزرگی ایجاد کرده است. در این مورد نوروفیدبک به تنهایی پاسخگوست و نیازی به درمان مکمل ندارد. معمولاً با کامل کردن یک دوره درمانی بهبودی ثابتی حاصل میشود.

اختلالات خواب: اولین تغییراتی که مراجعین عموماً بعد از شروع درمان با نوروفیدبک مشاهده میکنند، تغییر و تنظیم خوابشان است. بنابراین میتوان از نوروفیدبک در درمان اختلالات خواب نیز استفاده کرد.

صرع (تشنج): در انواع صرع و در مواردی که داروها مؤثر نبودهاند و بیماری بسیار مزمن و غیرقابل کنترل بوده است نوروفیدبک در درمان 70 تا 90 درصد بیماران موفق بوده است.

آسیب وسکته مغزی : نوروفیدبک سبب بهبود مشکلات ناشی از آسیب و سکته مغزی میشود. از آنجمله میتوان به بهبود در حافظه، سردرد، گیجی و حواسپرتی، سرگیجه، مشکلات تمرکزی، اضطراب، افسردگی، تغییرات خلقی، اختلالات خواب، تحریکپذیری، مشکلات ادراک بینایی و دیسلکسی اشاره کرد.

دردهای مزمن و سردردهای میگرنی: درمانگران و پزشکانی که از نوروفیدبک برای درمان دردهای مزمن و سردردهای میگرنی استفاده کردهاند، اعلام کردند که وقوع و شدت حملات میگرن در اکثر موارد با استفاده از این روش کاهش مییابد و حتی از بین میرود.

افسردگی: در مورد بیماران مبتلا به افسردگی اساسی که هیچ درمانی برای آنها کارساز نبوده، نوروفیدبک در اغلب موارد بهبود دهنده بوده است.

سوءمصرف مواد: مطالعات نشان داده است که در مقایسه با درمانهای موجود برای ترک اعتیاد، درمان با نوروفیدبک از بسیاری از روشهای دیگر موفقتر بوده است. علاوه براین، درمان با این روش وسوسه و ولع فرد را کاهش میدهد و در درازمدت احتمال عود و بازگشت را پایین میآورد.

منبع: مرکز تخصصی نیوشا